بهرغم مخالفتهای گسترده محافل علمی و دانشگاهی و گروههای زیستمحیطی با تعریض جاده پارک ملی گلستان، سرانجام همانگونه که انتظار میرفت عملیات تعریض جاده گلستان توسط وزرات راه و با سکوت پرسشبرانگیز سازمان محیط زیست آغاز شد. گزارش و تصاویر تهیه شده توسط خبرنگار کارگزاران حاکی است وزارت راه در صدد است همانگونه که پیشتر نیز محافل علمی و زیستمحیطی در نامهای به اطلاع رئیسجمهور رسانده بودند، به صورت تدریجی و قدم به قدم جاده 11 متری گلستان را به بزرگراه تبدیل کند. این در حالی است که بر اساس مصوبه دولت در تاریخ 1/5/82 وزرات راه موظف شده بود بدون افزایش عرض جاده، تنها جاده موجود را که در اثر سیل ویران شده بود، بازسازی کرده و به موازات آن اقدام به احداث جاده جدید در بیرون از پارک ملی گلستان کند. . .
اما با گذشت بیش از پنج سال از این مصوبه و در حالی که حتی مطالعات این طرح نیز تا سال 84 انجام شده بود، این وزراتخانه نهتنها احداث جاده جدید در بیرون از پارک را به دست فراموشی سپرده بلکه به گفته کارشناسان حتی به تعهدات قبلی خود نیز در جریان بازسازی جاده موجود عمل نکرده است. بر اساس اعلام کارشناسان سازمان محیط زیست چنانچه تعریض و بازسازی جاده گلستان به همین شکل ادامه یابد نزدیک به 50 هزار درخت جنگلی باید بهزودی قطع شود، ضمن اینکه چندین پوزه سنگی و صخرهای (کوههای اطراف جاده) که محل گدار کل و بزها و پلنگ و زیستگاه بسیاری از جانوران حفاظت شده و یکی از اصلیترین جاذبههای پارک ملی گلستان است کلا تخریب و منهدم خواهد شد و این تنها بخش کوچکی از خسارات وارده به قدیمیترین و مهمترین پارک ملی ایران است.
گزارش خبرنگار کارگزاران حاکی است در حال حاضر حدود هشت کیلومتر از مسیر جاده داخل پارک با دیوارههای عظیم بتونی به ارتفاع شش متر دیوارهگذاری شده که کاملا مانع از تردد حیات وحش بین دو طرف جاده شده و ارتباط بخش جنوبی پارک که اکنون به صورت جزیره درآمده کاملا با بخش شمالی قطع شده است. از سوی دیگر بخشهایی از جاده به عرض 50 و حتی 60 متر تعریض و حتی برای آسفالت نیز کاملا زیرسازی و آماده شده است. در عین حال حجم وسیعی از شن و ماسه و سنگهای بستر رودخانه دوغ برای استفاده در ساخت دیوارهها و جاده برداشت شده است. احداث چندین فقره پلهای بزرگ که به صورت نیمهکاره تا پشت کوهها و پوزههای سنگی پیش رفته و نیز این نوید را میدهد که به زودی این پوزههای صخرهای و جنگلهای واقع شده در طول مسیر از میان برداشته خواهد شد ضمن اینکه فاطمه واعظجوادی، رئیس سازمان محیط زیست نیز برای دومینبار در طول دوسال اخیر، با تخریب جنگل و پوزههای سنگی موجود بر سر راه جاده موافقت کرده است. جوادی چهارم دیماه سال گذشته، در جریان بازدید از پارک ملی گلستان در حضور استاندار و مشاور وزیر راه صورتجلسهای را به امضا رسانده که به موجب آن با قطع درختان و تخریب پوزهها به شرط کاشت معادل سنی و همان گونه درخت در مسیرهای باز و تخریب شده موافقت کرده است. این در حالی است که معاون محیط طبیعی این سازمان، دو سال قبل و در حالی که انتشار خبر موافقت جوادی با تخریب بخشهایی از پارک ملی گلستان در رسانهها بازتاب گستردهای در بین محافل علمی و دانشگاهی و زیست محیطی یافت، ادامه عملیات وزارت راه را منوط به پذیرش 15 شرط دانست و عنوان کرد که سازمان محیط زیست از هرگونه قطع درخت و تخریب پوزه جلوگیری به عمل میآورد اما اکنون بعد از گذشت دو سال از این واقعه نهتنها هیچیک از این شروط اجرایی نشده بلکه جوادی، بار دیگر بر تخریب پوزهها و قطع درختان پافشاری کرده و این اقدام را در ازای کاشت درخت مجاز شمرده است! در عین حال گزارش کارگزاران از پارک ملی گلستان حاکی است یک هفته قبل از تعطیلات 14 و 15 خردادماه، بخشهایی از یک پوزه سنگی در مجاورت کمپ گلزار توسط وزارت راه تخریب شد. همچنین در روز چهاردم خردادماه و به گواه تصاویر موجود، یک دستگاه کامیون در حال حمل چوب درختان از محل کارگاه راهسازی مشاهده شد و این نشان میدهد که قطع تدریجی درختان بدون کوچکترین ممانعتی از سوی سازمان محیط زیست در پارک ملی گلستان آغاز شده است.
این اقدامات در شرایطی صورت میگیرد که به موجب ماده 8 آییننامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست هر اقدامی که منجر به تخریب اکوسیستم در پارکهای ملی شود ممنوع اعلام شده است. از سوی دیگر فرهاد دبیری، مدیر گروه حقوق محیط زیست دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات پیش از این در اینباره گفته بود: موافقت با چنین اقدامات تخریبی در محدوده پارکهای ملی خارج از اختیارات رئیس سازمان محیط زیست و غیر قانونی است و تنها رئیس شورای عالی محیط زیست میتواند در صورت صلاحدید چنین مجوزی را صادر کند.
پارک ملی گلستان که به عنوان یک ذخیرهگاه ارزشمند ژنی،گنجینهای از تنوع زیستی ایران را در خود جای داده و همیشه از آن به عنوان گل سرسبد پارکهای ایران یاد میشده از سال 1336 تحت حفاظت قرار گرفته است. این پارک که در سطح جهانی نیز دارای اعتبار زیادی است، در سال 1354 به عنوان یکی از ذخایر زیستکره جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است. لذا هرگونه تخریب آن میتواند تعهدات دولت ایران را در قبال کنوانسیون تنوع زیستی و نحوه حفاظت از میراث طبیعی و ذخیرهگاههای ارزشمند ژنی در جهان زیر سوال برد. به همین دلیل کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست ایران که یکی از تشکلهای زیستمحیطی فعال در کشور است اعلام کرده که بهزودی با تهیه اسناد و مدارکی مبنی بر کوتاهی مسوولان سازمان محیط زیست، از مدیران این سازمان به دستگاه قضایی شکایت میکند. این تشکل زیستمحیطی همچنین با استمداد از رئیسجمهور و دادستان کل کشور خواستار توقف عملیات اجرایی جاده گلستان و بررسی تخریبهای صورتگرفته در این پارک ملی شد.
نکته پرسشبرانگیز دیگر اینکه، با توجه به شدت گرفتن عملیات تخریبی در پارک ملی گلستان، مدیران استانی و ستادی سازمان محیط زیست که میبایست مطابق با قانون عملیات مجری طرح را متوقف کرده و در محاکم قضایی طرح شکایت کنند از این اقدام سر باز زدهاند. این در حالی است که معاون اول قوه قضائیه، 20 روز قبل با حضور در همایش حقوق محیط زیست به صراحت از سازمان محیط زیست درخواست کرد تا با استناد به اصل 50 قانون اساسی از مجرمان محیط زیست در هر دستگاهی که هستند طرح شکایت کنند، تا قضات به این موارد رسیدگی کنند با این وجود نهتنها چنین شکایتی از مجری طرح جاده گلستان توسط این سازمان صورت نگرفته بلکه مدیران این سازمان به دفاع از وزارت راه هم پرداختهاند به طوری که دلاور نجفی، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست هفته گذشته در گفتوگو با یکی از روزنامهها اعلام کرد: « در شرایطی که وزارت راه هزینههای هنگفتی را متحمل شده و کار را به دست پیمانکار سپرده است، این غیراخلاقی است که سازمان حفاظت محیط زیست پس از گذشت چند سال مخالفتی با ادامه پروژه داشته باشد، وزارت راه از سازمان طلبکار میشود!»
اعتراض محافل علمی و دانشگاهی
پارک ملی گلستان با 90هزار هکتار وسعت تنها 5صدم مساحت کشور را به خود اختصاص داده، اما 1362 گونه گیاهی را در قلب خود جای داده است، ازاین رو گلستان یکی از بهترین ذخیرهگاههای ژنی دنیا و بهشت گیاهشناسان و حشرهشناسان اروپایی محسوب میشود. دکتر حسین آخانی، گیاهشناس و مدرس دانشگاه تهران که تاکنون بیش از 10 گونه گیاهی جدید از داخل پارک شناسایی کرده است در اینباره میگوید: در یک مقایسه، با وجود آنکه کشور ایرلند 78 برابر پارک ملی گلستان وسعت دارد تنها 950 گونه گیاهی را در خاک خود جا داده است، حتی انگلستان، نروژ، سوئد و آلمان که 397 برابر «گلستان» وسعت دارند به ترتیب 1550، 1050، 1600، 1750 و 2700 گونه گیاهی دارند. بنابراین ارزشهای این پارک ملی به قدری شناخته شده است که تقریبا کمتر کسی میتواند آن را انکار کند.
چرا مصوبه دولت اجرا نمیشود؟
علیرضا مهرجو، از کارشناسان قدیمی و بازنشسته سازمان محیط زیست با اعتراض به تعریض جاده گلستان میگوید: از سال 1380 که سیل اول گلستان آمد کاملا معلوم بود که وزارت راه سیاست تعریض جاده را به صورت قدم به قدم و آهسته آهسته در پیش دارد و همانطور که پیشبینی کرده بودیم مجریان راهسازی چهاربانده کردن جاده را در همان سالها از دوطرف پارک شروع کردند. من در آن زمان معاون اداره کل محیط زیست استان گلستان بودم و به خاطر دارم که معاون وقت سازمان یعنی انوشیروان نجفی دستور داد تا جلوی هر اقدام احتمالی مبنی بر تعریض جاده در داخل پارک را بگیرید و بعدها مصوبه دولت هم در سال 1382 به کمک محیط زیست آمد و وزارت راه ملزم به اجرای جاده در بخش شمالی پارک ملی شد. مسیر گزینه شمالی از گالیکش به سمت کلاله و پیش کمر تا گلیداغ – اسلامآباد و آشخانه است و تنها تفاوت آن با جاده فعلی این است که حدود 20 کیلومتر طولانیتر است. ولی متاسفانه با سیاستگذاریهای غلط اداره کل محیط زیست استان گلستان در زمان مدیریت شهریاری و بعد هم با سیاست سکوتی که امروز اداره در پیش گرفته همان اتفاقی که نباید میافتاد در حال وقوع است. مصوبه قبلی دولت نیز فقط تا مرحله مطالعات پیش رفت و یک شرکت خصوصی نیز مطالعات اولیه را انجام داد، اما در همین نقطه متوقف شد. وی خاطرنشان ساخت: آن زمان هم وزارت راه اصرار داشت که پوزههای سنگی که به سمت رودخانه بودند را بردارد. توجیه آنها این بود که آب وقتی به پوزهها برخورد میکند به سمت جاده میآید و باعث تخریب جاده در مواقع سیل میشود اما ما پیشنهاد دادیم که به جای برداشت پوزهها مقاومت جاده را زیاد کنید چون در پارکهای ملی طبق قوانین داخلی و بینالمللی تخریب عناصر طبیعی توجیه قانونی ندارد ضمن اینکه هر پیچ و خم رودخانه خود میتواند یک کنج اکولوژیکی باشد که موجودات زیادی برای خودشان در آن آشیانه درست کردند ضمن اینکه برداشت پوزهها باعث میشود سرعت سیل بیشتر شود و اثرات تخریبی سیلهای بعدی در پاییندست بیشتر خواهد شد. من بارها توضیح دادم که هر پوزه سنگی در پارک ملی گلستان حکم یک سرباز را دارد و هر درخت نیز حکم سدی را دارد که مانع از جریان شدید آب و باعث جذب آب به خاک میشود اما انگار امروز همه این حرفها فراموش شده است.
مهرجو به کارگزاران گفت: از ابتدا سیاست بر این بود که عرض جاده مطابق مصوبه دولت همان 6/11 متر باقی بماند اما چون مصوبه وزارت دولت توسط سازمان محیط زیست پیگیری نشد امروز وزارت راه هر کاری که خواسته در داخل پارک انجام داده است و حال سوال این است چرا مصوبه یک دولت برای دولت بعدی قابل اجرا نیست؟ آن هم مصوبهای که با نظر کارشناسی تصویب شده بود و مبتنی بر اصول علمی و نظر اساتید دانشگاهی و گروههای زیستمحیطی بود. به نظرم موضع ضعیفی که سازمان محیط زیست اتخاذ کرده باعث شده تا آنها دلایل دیگری را برای عریض کردن جاده مطرح کنند. وی تصریح کرد: امروز وضعیت پارک ملی و تخریبهای صورتگرفته به قدری فاجعهبار است که من به عنوان یک کارشناسی که سالها در این منطقه خدمت کردم حتی رغبت نمیکنم به پارک بیایم. مهرجو افزود: جاده فعلی درخط قعر رودخانه دوغ قرار گرفته و هیچ عقل سلیمی قبول نمیکند که جاده را در بستر رودخانه دوباره تعریض کنیم.
تعریض جاده غیرقانونی است
دکتر مجید مخدوم،عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران با تاکید بر غیرقانونی بودن موافقتهای فاطمه واعظجوادی با برداشت درختان در پارک ملی گلستان خواستار توقف طرح و پیگیری موضوع توسط دولت و دستگاه قضایی شد. وی به کارگزاران گفت: تعریض این جاده مطابق با قوانین حاکم بر پارکهای ملی غیرقانونی است، علاوه بر این در طرح جامع پارکداری پارک ملی گلستان که سال 1378 توسط دانشگاه تهران تهیه شد پیشبینی شد که گزینه دیگری در شمال پارک برای این جاده طراحی شود اما تا به امروز نه این طرح به اجرا درآمده و نه جاده به بیرون منتقل شده است. نکته دیگر اینکه طبق مصوبات شورای عالی محیط زیست حتی اگر بپذیریم که این جاده باید در پارک باشد باز هم میبایست گزارش ارزیابی اثرات توسعه برای آن تهیه شود در حالی که تا به امروز چنین چیزی تهیه نشده است.
وی افزود: جادهای که امروز در داخل پارک موجود است به دلیل آنکه درست در مسیر مسیل احداث شده تاکنون چندین بار فاجعه به بار آورده است. در سیل گلستان فاجعه به این دلیل حادث شد که چون خاک برای نفوذ آب باران مناسب نبود و از پوشش گیاهی خالی شده بود لذا باران روی جاده شروع به حرکت کرد و باعث سیل شد اما حال که در نظر دارند جاده موجود را به بزرگراه تبدیل کنند و عرض آن را زیاد کردهاند اگر بار دیگر سیل بیاید فاجعه خیلی شدیدتر خواهد بود. بنابراین اگر گفتیم جاده باید از شمال پارک عبور داده شود یک دلیلش همین بود تا دیگر جاده در مسیر رودخانه و بستر رودخانه نباشد. وی در مورد یکی دیگر از بندهای صورتجلسه امضاشده بین رئیس سازمان محیط زیست با مشاور وزیر راه گفت: وزارت راه تا امروز چنین پلهایی را برای تردد حیات وحش احداث نکرده و بعید میدانم این کار را انجام دهد اما اگر فرض کنیم که این طرح هم عملی شود باز هم پاسخگوی حیات وحش نخواهد بود. من بارها در جلسات گفتهام که اگر قرار است این جاده احداث شود طوری باید زونبندی تکرار شود که جانوران به صورت گذری و خود به خود از مسیر پلها حرکت کنند، در غیر این صورت شما که نمیتوانید برای حیوانات تابلو نصب کنید و روی آن بنویسید «حیوانات فقط از این محل عبور کنند»!
وی افزود: بیپایهترین بخش این صورتجلسه مربوط به موافقت رئیس سازمان با برداشت پوزهها و قطع درختان جنگلی است که عنوان شده به ازای درختان قطعشده از همان گونه و با همان سن در اطراف جاده کاشته شود و حال پرسش این است که درخت افرا یا راش یا توسکا با آن سن از کجا قرار است آورده شود؟! آیا قرار است از جای دیگری ریشهکن شده و به این نقطه منتقل شود تا بعد از چند روز خشک شود؟ آیا با این روش که هرگز عملی هم نخواهد شد میتوان جبران خسارات وارده به پارک را نمود؟ وی افزود: آثار و پیامدهای تعریض این جاده تنها به قطع درختان و تخریب پوزهها ختم نمیشود بلکه به قدری زیاد است که این موضوع میتواند عنوان چند پایاننامه دکترا و چندین کتاب باشد اما متاسفانه سازمان محیط زیست در برابر فاجعهای که در پارک ملی گلستان در حال وقوع است سکوت کرده و معاون محیط طبیعی سازمان نیز به جای نظارت بر پارک فقط تا به امروز 7 بار مدیران کل خود را عوض کرده است و به طور حتم یکی از دلایل برکناری برخی از این مدیران مربوط به همین جاده پارک ملی گلستان بوده است.
وی افزود: مشکل اینجاست که معاون محیط طبیعی این سازمان یک زمینشناس است و اگر قرار بود یک دانشجوی زمینشناسی برای محیط طبیعی کشور ما تصمیم بگیرد خب دیگر در همه دانشکدههای منابع طبیعی و محیط زیست را میبستند و همه دانشگاهها را دانشگاه زمینشناسی میکردند.
وی در حالی که خود یکی از سرسختترین منتقدان سازمان محیط زیست در دوره قبل بود اما با رد اتهامات وارده به مدیران قبلی سازمان محیطزیست درباره پارک ملی گستان گفت: من خودم شاهدم که خانم ابتکار در مقابل تعریض جاده گلستان حداقل سخت جلوی وزارت راه و دولت ایستاد و حتی گفت من جواب دانشگاه را چطور بدهم؟
مخدوم خاطرنشان ساخت: کاری که امروز در پارک ملی گلستان صورت میگیرد صددرصد غیرقانونی است.
وی گفت: من از دهه 60 به اتفاق بسیاری از اساتید دارم روی پارک کار میکنم اما هرگز چنین وضعیتی در پارک را ندیدیم که امروز شاهدم. مخدوم با اشاره به اظهارات اخیر مسوولان قوه قضائیه گفت: معلوم نیست چرا سازمان با وجود این همه مساعدتهای قانون باز هم کارشکنی کرده و از مجرمان زیستمحیطی طرح شکایت نمیکند.
بر اساس اعلام اتحادیه جهانی حفاظت ـ ای یو سی ان - اراضی پارکهای ملی به هیچ وجه نباید بهوسیله بزرگراهها، مسیرهای دسترسی، کانالهای آبی و شبکههای ترابری تجزیه شده و ارتباط آنها با یکدیگر قطع شود. این سازمان بینالمللی تاکید میکند پیامدهای سوء تقطیع اراضی پارکها، برای موجودیت و پایداری آنها بسیار مخاطرهآمیز است زیرا سبب تجزیه و فروپاشی زیستگاهها شده و یگانگی پارکها را که برای ثبات و پایداری اکولوژیکی آنها ضروری است از بین میبرد.
مژگان جمشیدی
به نقل از سایت انجمن جبهه طبیعت http://www.naturefront.org
سلام ممنونم از مطالب خوب و اطلاع دهندتون...چه جوری می تونم عضو انجمن شم..؟
سلام
با سایتهای انجمن جبهه طبیعت آشنایی دارید؟
http://naturefront.org/
http://naturefrontsociety.org/
این سایتها را ببینید و با آخرین اخبار علمی و جنجالبرانگیز طبیعت و محیط زیست آشنا شوید...
این هم آدرس وبلاگ انجمن جبهه طبیعت است...
http://jebheyetabiat.blogsky.com/
میتوانید از طریق سایتهای انجمن به جبهه طبیعت بپیوندید و از طریق وبلاگ انجمن در جریان اخبار انجمن قرار گیرید... چه بسا شما هماکنون عضوی از انجمن زیستمحیطی جبهه طبیعت با آرمانهای بالای طبیعتدوستی باشد....
سلام .
متاسفانه من وبلاگ ندارم و فقط اومده بودم توی اینترنت چرخ بزنم که شما رو دیدم. امیدوارم پاینده باشید و به گزارش دادن در مورد مسائل ریست محیطی ادامه دهید.
لطفا از اخبار روز دنیا هم بنویسید چون سایت های فارسی زبان درباره مسائل زیست محیطی دنیا کمتر می نویسند.
سلام عموزاده
خیلی ها گمنام وسخت واسه زنده نگهداشتن طبیعت توی مسیرای از پیش تعیین شده.... سراشون میخوره به درودیوار البته نه تا بالای دار تا پای دار
ولی خب اینورم جدول شماره ۱۳و ۱۲ بند ۱۵۰۰۰۰۰ بودجه وزارت راه ( بخش مطالعات امکانسنجی مقدماتی وپیشرفته .. ) هم بایست مبلغ هزار میلیارد تومن اختصاص یافته هزینه بشه یا نه اخه میدونی چیه عموزاده یه وقت برگرده به خزانه اصلا قشنگ نیست ها
راستی
دیشب عضو سایت شما شدم و خوشحال شدم بسی
منتها هرچقدر تو ی سر این کیبورد بدبخت زدم که با ایمیل خودم عضو بشم aspeng2@gmail.com میگفت معتبر نیست
خلاصه با ی ایمیل الکی عضو شدم حالا اگه امکانش هست با ایمیل خودم واردم کن. باورم کن به دردت میخورم اخه من عااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااشق طبیعتم و برای رسیدن به دل طبیعت مورد علاقم حاضرم همه پولای وزارتخونه را خرج کنم که هی راه بسازمو هی برم جلو هی مسیرو خراب کنم آسفالت کنم برم جلو ............... خلاصه که به عشقم میرسم قول میدم که اگه رسیدم دیگه نه من نه وزارت راه هرگز راهی نخواهیم ساخت
هرگز خسته نشید و کم نیارید کافیست بدونید تنها نیستید